Short Sale
I. Khái niệm
Short Sale dịch ra tiếng Việt gọi là bán khống. Bán khống là một loại nghiệp vụ và có thể thực hiện trên tất cả các thị trường tài chính gồm thị trường chứng khoán (stock market), thị trường phái sinh (derivative market), thị trường ngoại hối (forex)… Bán khống trong chứng khoán là việc bán một chứng khoán mà người bán không sở hữu mà thay vào đó, người bán đi vay chứng khoán đó, đảm bảo chứng khoán vay có thể đem bán. Họ làm vậy với mong muốn kiếm lợi nhuân bằng cách mua lại và trả lại chứng khoán đó khi giá chứng khoán giảm trong tương lai. Lợi nhuận người bán nhận được chính là khoản chênh lệch giá giữa hai lần bán và mua. Trên thực tế, vì không có tài sản, người bán không thường được công ty môi giới mở tài khoản ký quỹ và duy trì một khoản tiền ký quỹ hoặc tài sản (chẳng hạn cổ phiếu) ký quỹ để làm tài sản thế chấp. Người bán khống sẽ phải trả phí (tức lãi suất) trên số tài sản đi vay mượn để bán khống.
II. Quy định pháp luật về bán khống
Tại các nước, bán khống được điều chỉnh theo các quan điểm quản lý khác nhau: - Cho phép bán khống (ví dụ thị trường Mỹ, Nhật, Singapore): Các nước này cho rằng bán khống làm tăng tính thanh khoản và giúp định giá lại các cổ phiếu vốn đã bị đánh giá quá cao; đồng thời giúp phát triển các giao dịch phòng ngừa rủi ro và đầu cơ hưởng chênh lệch giá (tăng tính hấp dẫn). Mặt khác, những nước này cho rằng rào cản chi phí lớn (bao gồm chi phí chịu rủi ro lớn hoàn toàn có thể xảy ra nếu ước đoán giá giảm không xảy ra cộng với chi phí đi vay chứng khoán) sẽ khiến cho ý đồ thao túng thị trường không còn khả thi và vì thế không đáng lo ngại. Tuy nhiên, những nước áp dụng mô hình này thường không cho phép bán khống khi giao dịch chứng khoán trên thị trường có biểu hiện hỗn loạn. - Cấm bán khống hoặc cho phép có mức độ (ví dụ thị trường Úc, Hồng Kông): Các nước theo quan điểm này nhìn chung không cho phép giao dịch bán khống chứng khoán hoặc cho phép bán khống nhưng chỉ trong phạm vi các chứng khoán có tính thanh khoản cao và với một tỷ lệ bán khống hạn chế (ví dụ không quá 10%) so với khối lượng chứng khoán đang lưu hành, và không cho phép thực hiện bán khống trong thời gian đang tiến hành thủ tục thâu tóm doanh nghiệp. - Không có quy định cụ thể về bán khống (ví dụ thị trường chứng khoán Anh, Đức): Cơ quan quản lý thị trường không có quy định nào về hành vi bán khống, đồng nghĩa với việc không có hạn chế gì đối với việc bán khống cũng như không yêu cầu phải công bố thông tin về bán khống. Các đối tượng chính thực hiện bán khống bao gồm các nhà đầu tư cá nhân, các nhà tạo lập thị trường (Market Makers/Principle Dealers) và các quỹ phòng hộ (Hedge Funds).
III. Mức độ rủi ro
Mặc dù trên Thị trường chứng khoán Việt Nam hiện nay chưa có quy định về nghiệp vụ bán khống, nhưng điều đó cũng không đồng nghĩa với việc cho phép thực hiện giao dịch bán khống. Rủi ro lớn nhất trong bán khống là khi người bán dự đoán sai biến đổi về giá của cổ phiếu. Người bán tham gia bán khống với hy vọng kiếm được lợi nhuận khi giá cổ phiếu sẽ giảm trong thời gian bán khống. Ngược lại nếu giá cổ phiếu tăng, người bán sẽ chịu lỗ bằng giá trị tăng thêm của cổ phiếu. Trên lý thuyết, cổ phiếu có thể tăng liên tục, dẫn đến hậu quả là không có giới hạn cho phần lỗ của người tham gia bán khống.
